ماهیت ملاکات احکام و رابطه آن با حسن و قبح عقلی

معرفی موضوع
ملاکات احکام به عنوان فلسفه و علل تشریع، نقش بنیادین در نظام استنباط فقهی ایفا می‌کنند. این ملاکات گاه به صورت صریح در نصوص شرعی بیان شده و گاه از طریق استنباط عقلی کشف می‌شوند. در مکتب عدلیه، رابطه تنگاتنگی بین ملاکات احکام و حسن و قبح عقلی وجود دارد، به گونه‌ای که عقل می‌تواند به درک برخی از حکمت‌های تشریع دست یابد. اصولاً احکام الهی بر اساس مصالح و مفاسد واقعی وضع شده‌اند که عقل سلیم قادر به درک برخی از آنهاست. با این حال، محدودیت‌های عقل بشری موجب می‌شود در بسیاری از موارد، تنها به اطاعت از نصوص شرعی بسنده کند. در موارد تعارض بین درک عقلی و نص شرعی، ملاکات منصوص بر استنباط‌های عقلی مقدم می‌شوند. نظام تشریع اسلامی ترکیبی هوشمندانه از وحی و عقل را ارائه می‌دهد که هم به عقل اعتبار می‌بخشد و هم حدود آن را مشخص می‌کند.